“ข้อเข่าเสื่อม” รู้ไว้ก่อนสาย โรคอันตรายของผู้สูงอายุ

“ข้อเข่าเสื่อม” โรคที่ผู้สูงอายุไม่อาจหลีกเลี่ยงได้เนื่องจากเป็นโรคที่เกิดจากความเสื่อมของกระดูกเมื่อบุคคลนั้นๆ มีอายุที่มากขึ้น ซึ่งโรคนี้สามารถพบได้ในผู้สูงวัยที่มีช่วงอายุตั้งแต่ 60 ปีขึ้นไป อย่างไรก็ดี ผู้สูงอายุใช่ว่าจะต้องเป็นผู้ป่วยโรคนี้กันทุกคน แต่บุตรหลานก็ควรเตรียมตัวป้องกันให้กับผู้สูงวัยไว้ก่อน เพราะถ้าหากป่วยเป็นโรคข้อเข่าขึ้นมา แน่นอนว่าจะส่งผลต่อการใช้ชีวิตประจำวันของท่านโดยตรง และอาจจะรักษายากกว่าผู้ป่วยวัยอื่นๆ ด้วย

“ข้อเข่าเสื่อม” เกิดจากอะไร และมีอาการอย่างไร?

การปวดข้อ ปวดเข่า ถือเป็นโรคที่พบได้ในทุกเพศและทุกวัย ซึ่งหากเป็นวัยหนุ่มสาวทั่วไป ปัจจัยหลักๆ ก็จะเกิดจากน้ำหนักตัวที่ค่อนข้างเกินมาตราฐานจึงทำให้หัวเข่าและกระดูกบริเวณใกล้เคียงรับไม่ไหวและสำหรับผู้สูงอายุเองนั้น สาเหตุก็คงไม่พ้นความเสื่อมของโครงสร้างกระดูกที่พอเมื่อแก่ตัวลงก็จะถดถอยลงเรื่อยๆ โดยโรคนี้ทำให้ผู้สูงอายุเกิดอาการปวดเข่า บวมแดง เข่าฝืดยึด มีเสียงดังในเข่า ไม่สามารถประกอบกิจวัตรประจำวันได้ดังปกติ ซึ่งมีความรุนแรงมากน้อยต่างกันไป

สาเหตุของการเกิดภาวะข้อหัวเข่าเสื่อม

1. อายุที่มากขึ้น

โดยอาการนี้มักจะพบในผู้สูงวัยที่มีอายุ 50 ปีขึ้นไปและมักจะเกิดขึ้นกับผู้สูงอายุเพศหญิงมากกว่าเพศชายด้วย

2. น้ำหนักตัว

ซึ่งมากเกินมาตราฐานของดัชนีมวลกายของแต่ละท่าน คือมีค่าดัชนีมวลกาย (BMI) มากกว่า 23 กก/ม2

3. ความผิดปกติของข้อเข่า

เป็นความผิดปกติของรูปเข่าและขา เช่น มีข้อเข่าผิดรูป ขาโก่ง หรือมีเข่าชนกัน เป็นต้น

4. การใช้ข้อเข่าหักโหมซ้ำๆ

ซึ่งนอกจากจะใช้เข่าอย่างหักโหมแล้วก็อาจจะเกิดจากการเคลื่อนไหวในท่าบางท่าที่ต้องงอเข่าบ่อยครั้ง เช่น คุกเข่า นั่งยองๆ ฯลฯ

5. กรรมพันธุ์

โดยอาจเป็นความไม่แข็งแรงที่ส่งต่อกันทางพันธุกรรม โดยครอบครัวอาจมีประวัติเป็นโรคเข่าเสื่อมมาก่อน

6. เชื้อชาติ

โดยจากการศึกษาพบว่าชาวเอเชีย (บางกลุ่ม) จะมีความเสี่ยงน้อยกว่าชาวผู้ภูมิภาคอื่นๆ จากการเป็นโรคข้อเสื่อม

7. มีประวัติการติดเชื้อที่ข้อเข่า

หรืออาจเป็นโรคข้ออักเสบต่างๆ เช่น โรคเก๊าท์ โรคอักเสบรูมาตอยด์ เป็นต้น

8. มีประวัติการเกิดอุบัติเหตุ

ซึ่งอาจเกิดจากการ พลัดตกหกล้ม หรือ การบาดเจ็บจากกีฬา ซึ่งอาจกระตุ้นให้เกิดการเข่าเสื่อมมากขึ้น

ลักษณะอาการ

ภาวะนี้สามารถแบ่งได้ 2 กลุ่มอาการ ได้แก่

1.อาการที่เกิดจากลักษณะทางกายภาพที่ผิดปกติไปของข้อเข่าที่เสื่อม

จะส่งผลให้เกิดการผิดรูปของข้อเข่า (โก่งเข้าใน-ออกนอก) หรือ ส่งผลต่อการใช้งาน การขยับเคลื่อนไหวข้อเข่า อาการเหล่านี้ ได้แก่

• ข้อเข่าที่เสื่อมช่องข้อแคบลงจากเนื้อกระดูกอ่อนที่หายไป ซึ่งมักจะเกิดกับช่องข้อด้านในก่อน การที่ช่องข้อแคบลงเฉพาะด้านใน ทำให้เกิดการเอียงของข้อเข่า เกิดเป็นเข่าโก่งงอเกิดขึ้น
• เกิดกระดูกงอกขอบผิวข้อทำให้ข้อติดขัด เวลาเคลื่อนไหวมีเสียงดังคล้ายมีกรวดทรายหยาบอยู่ในข้อ หรือ ทำให้งอ-เหยียดเข่าได้ไม่ปกติ ติดขัดได้

2.อาการที่เกิดจากการอักเสบข้อเข่า 

การอักเสบ เป็นกระบวนการที่ร่างกายตอบสนองต่อสิ่งที่ทําให้เนื้อเยื่อของร่างกายได้รับบาดเจ็บ (ในข้อเข่าเสื่อมคือกระดูกอ่อนที่สึกหรอ เสียหายไป) เกิดการเข้ามาในบริเวณอักเสบของเซลล์เม็ดเลือดขาว และการเพิ่มขึ้นของสารอักเสบในบริเวณอักเสบ อาการของการอักเสบข้อเข่า ที่เกิดจากโรคข้อเข่าเสื่อม ได้แก่

• อาการปวดเข่า เกิดจากสารอักเสบที่เพิ่มขึ้นในบริเวณอักเสบ มักเป็นอาการสำคัญเริ่มแรก จะมีอาการปวด เจ็บ ขัด เสียว แสบ  รู้สึกได้บริเวณรอบๆข้อ โดยเฉพาะด้านในของข้อเข่า อาจมีอาการปวดด้านหน้า หรือ ด้านหลังของข้อเข่าร่วมด้วยตามระดับความรุนแรงของโรค เมื่อเป็นมากจะปวดเข่าตลอดเวลาขยับเคลื่อนไหว ยืน เดิน ซึ่งจะทำให้คนไข้ใช้งานข้อเข่าได้ ไม่คล่องเหมือนเดิม
• อาการข้อเข่า บวม แดง ร้อน เกิดจากการเพิ่มขึ้นของเลือด และของเหลวในบริเวณอักเสบ

แนวทางการรักษา

แนวทางการรักษาภาวะนี้สามารถแบ่งออกได้ 2 แนวทาง คือ

1.การรักษาด้วยการผ่าตัด

การผ่าตัดเพื่อรักษาเข่าเสื่อมแบ่งได้เป็นสองแนวทางใหญ่ๆ คือการผ่าตัดจัดแนวกระดูกแก้ความโก่งงอของเข่า และการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเทียม

• การผ่าตัดจัดแนวกระดูกแก้ความโก่งงอของเข่า

วิธีนี้ต้องมีการตัดกระดูกทำให้เกิดรอยหักของกระดูกเกิดขึ้น แล้วแพทย์จะทำการยึดตรึงกระดูกไว้ด้วยโลหะยึดดามกระดูก

• การรักษาด้วยการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียม

เป็นการรักษาที่ได้ผลดีมากในการลดอาการปวดข้อ ข้อเข่าโก่งผิดรูปจากโรคเข่าเสื่อม ช่วยคืนคุณภาพการใช้งานข้อเข่าดี

2. การรักษาด้วยการไม่ผ่าตัด

ซึ่งจะออกไปในแนวทางของการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมรวมไปถึงการดูแลตนเอง เช่น

• ลดน้ำหนักตัวในผู้สูงอายุที่มีน้ำหนักเกินมาตรฐาน
• ออกกำลังกายกล้ามเนื้อรอบเข่าให้แข็งแรงสม่ำเสมอ
• ลดการใช้หัวเข่าอย่างหักโหม หรือ ใช้งานจนหนักเกินไป
• หากผู้สูงอายุมีอุปกรณ์ที่ช่วยในการพยุงหัวเข่า เช่น สนับเข่า เป็นต้น ก็ควรใช้อยู่เสมอ
• ในกรณีที่ปวดข้อเข่าอย่างเรื้อรังควรรีบพาผู้สูงวัยไปพบแพทย์

อย่างไรก็ดี ผู้สูงอายุที่มีปัญหาโรคเข่าเสื่อม ปวดเข่าเข่าอักเสบหรือผู้ได้รับอุบัติเหตุที่หัวเข่าจากอุบัติเหตุหรือการเล่นกีฬา การรักษาข้อเสื่อมถือว่าเป็นเรื่องสำคัญมาก เพราะนอกจากจะช่วยให้หายจากอาการเจ็บปวดแล้ว ยังทำให้ท่านสามารถกลับมาใช้ชีวิตได้เป็นปกติและยังช่วยให้ผู้สูงอายุมีความสุขและมีสุขภาพจิตใจที่แข็งแรงด้วย

บทความอื่นๆ ที่น่าสนใจ

“โรคกระดูกพรุนในผู้สูงวัย” ภัยร้ายที่มองไม่เห็น

ไม้เท้าผู้สูงอายุเลือกอย่างไร 3 วิธีช่วยเลือกให้เหมาะ

รู้ก่อนสาย! “โรคกล้ามเนื้ออ่อนแรง” ภัยเงียบในผู้สูงวัย