“อรรถบําบัด” วิธีที่ช่วยกระตุ้นและฟื้นฟูการพูดและกลืนอาหารให้กับผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองประเภทต่างๆ ให้กลับมาทำงานได้ปกติและรวดเร็วมากขึ้น บุตรหลานหลายๆ ท่านอาจเคยได้ยินและคุ้นเคยกับการทำกายภาพบำบัดให้กับผู้สูงอายุเสียเป็นส่วนใหญ่ จึงอาจไม่เคยได้ทำความรู้จักกับวิธีการบำบัดการพูดเช่นนี้มาก่อน โดยในบทความนี้เราจะมาพูดคุยกันว่าวิธีการฟื้นฟูทักษะการพูดและการกลืนอาหารเช่นนี้ คืออะไร และช่วยผู้สูงอายุได้จริงหรือไม่
“อรรถบําบัด” คืออะไร ทำไมจึงเหมาะกับผู้สูงอายุในโรคหลอดเลือดสมอง?
การบำบัดการพูด เป็นการฟื้นฟูสมรรถภาพของบุคคลด้านการกลืน และการพูดเพื่อการสื่อสาร การบำบัดนี้เป็นที่รู้จักกันในอีกชื่อว่า การแก้ไขการพูด การบำบัดการพูโจะสามารถรักษาผู้ป่วยในทุกช่วงอายุโดยเฉพาะผู้สูงวัย ในทุกรูปแบบความผิดปกติ
Speech Therapy คือ…
การรักษาความผิดปรกติทางภาษาและการพูด เป็นวิธีฟื้นฟูในผู้ป่วยที่มีภาวะเสียการสื่อความหมายจากโรคหลอดเลือดสมอง มีความพิการทางสมอง ผู้ป่วยที่มีเสียงผิดปกติ พูดไม่ชัด โดยนักกายภาพฟื้นฟูด้านการสื่อสาร (Speech-Language pathologist) จะทำการทดสอบความสามารถทางภาษาและการพูดเพื่อประเมินสภาพความผิดปรกติต่างๆ และบำบัดแก้ไขและฟื้นฟูสมรรถภาพความผิดปกติทางการความเข้าใจภาษาและการพูด อันเนื่องมาจากความบกพร่องของการทำงานของอวัยวะที่เกี่ยวข้องกับการพูดหรือการได้ยิน เป็นต้น
ความผิดปกติด้านการพูดของผู้ป่วยว่ามีกลุ่มใดบ้าง?
ก่อนอื่นต้องทำความเข้าใจก่อนว่าความผิดปกติด้านการควบคุมการพูดที่เกิดขึ้นอยู่ในกลุ่มใด โดยแบ่งออกเป็น 2 กลุ่ม คือ กลุ่มที่การควบคุมกล้ามเนื้อในการพูดผิดปกติ (Dysarthria) และกลุ่มที่การควบคุมโปรแกรมการพูดผิดปกติ (Apraxia) ดังนั้นจึงควรทราบว่าผู้ป่วยที่เราดูแลจัดอยู่ในกลุ่มใด
-
กลุ่มการควบคุมกล้ามเนื้อในการพูดผิดปกติ (Dysarthria)
จะมีลักษณะการพูดไม่ชัดที่เกิดจากความบกพร่องของเส้นประสาทที่ควบคุมกล้ามเนื้อของอวัยวะที่เกี่ยวข้องกับการพูดทำให้กล้ามเนื้อของอวัยวะที่เกี่ยวข้องกับการพูดมีการอ่อนแรง เกร็ง หรือทำงานไม่ประสานสัมพันธ์กัน การพูดไม่เป็นความ ทำให้มีการพูดเสียงเบา เสียงขึ้นจมูก จังหวะของการพูดช้า พูดไม่ชัด
-
กลุ่มการควบคุมโปรแกรมการพูดผิดปกติ (Aphasia)
เป็นปัญหาในการสื่อสารโต้ตอบ บางรายมีลักษณะการนึกคำพูดไม่ออก หรือพูดโต้ตอบไม่ตรงคำถาม หรือมีปัญหาด้านความเข้าใจภาษาลดลง มีความผิดปกติของไวยากรณ์ในภาษา ทำให้การเรียงลำดับการจัดรูปประโยคผิดได้ เกิดจากความบกพร่องของสมองส่วนที่ทำหน้าที่โปรแกรมการพูดเสียไป
ผู้สูงอายุท่านใดบ้างที่เหมาะกับการเข้ารับการบำบัดการพูด?
- ผู้สูงอายุที่มีความผิดปกติด้านการพูด เช่น ปากแหว่งเพดานโหว่ พูดช้า เป็นต้น
- ผู้สูงอายุที่มีปัญหาด้านสื่อสาร มีความยากลำบากในการออกเสียง หรือความผิดปกติในการออกเสียง
- ผู้สูงอายุที่มีภาวะเสียการสื่อความ (การที่ผู้ป่วยมีความผิดปกติของสมองส่วนการสื่อความ)
- ผู้สูงอายุที่มีปัญหาการกลืนหรือเคี้ยวยาก
- ผู้สูงอายุที่มีอาการวิตกกังวลมากๆ จนไม่สามารถควบคุมตนเองให้เป็นปกติได้
แนวทางการรักษา
ผู้ป่วยที่เข้ารับบริการจะได้รับการประเมินด้วยแบบทดสอบต่างๆ เพื่อการวินิจฉัย จากนั้นจึงเข้าโปรแกรมการรักษาตามการวินิจฉัยดังกล่าว นักกายภาพฟื้นฟูด้านการสื่อสารจะคัดเลือกหรือประยุกต์ใช้เครื่องช่วย อุปกรณ์เสริม วัสดุเพื่อทดแทนการพูดการสื่อสารให้เหมาะสมกับสภาพของผู้ป่วย ติดตามผลการรักษา ส่งต่อผู้ป่วยเพื่อขอรับการช่วยเหลืออื่นๆ ตามความเหมาะสม
นักกายภาพฟื้นฟูด้านการสื่อสารจะปรับวิธีการบำบัดให้สอดคล้องตามลักษณะเฉพาะของผู้ป่วยแต่ละรายโดยแก้ไขความบกพร่องกับกระบวนการพูด ระบบภาษา การทำงานของอวัยวะในช่องปาก คอ หลอดอาหารช่วงต้น การปรับพฤติกรรม การเรียนรู้ อารมณ์ และการอยู่ร่วมกันในสังคม รวมถึงแนะนำแก่ผู้ปกครอง ญาติ ผู้ดูแล หรือผู้เกี่ยวข้องให้มีความเข้าใจเกี่ยวกับความผิดปกติของผู้ป่วยและเรียนรู้วิธีการรักษาที่ถูกต้อง โดยคำนึงถึงปัจจัยต่างๆ อย่างเป็นองค์รวม ทั้งทางด้านกายภาพ จิตใจ สังคม และจิตวิญญาณ เพื่อประสิทธิภาพและผลการรักษาที่ดีที่สุด หลังจากการบำบัดแก้ไข จะมีการประเมินผู้ป่วยและติดตามผลการรักษาอย่างต่อเนื่อง ให้คำแนะนำผู้ป่วยและญาติให้สามารถนำโปรแกรมบำบัดการพูดกลับไปฝึกเองที่บ้านหลังจากสิ้นสุดการรักษาที่ศูนย์เวชศาสตร์ฟื้นฟู
นอกจากนี้งานบำบัดการพูดยังประสานงานร่วมกับงานดนตรีบำบัดและนันทนาการ เพื่อนำดนตรีมาช่วยบำบัดผู้ป่วยที่มีอาการพูดไม่ชัด ภาวะบกพร่องทางภาษาหรือสูญเสียการสื่อความจากโรคหลอดเลือดสมอง สมองพิการ และช่วยให้เกิดความเพลิดเพลิน คลายความวิตกกังวลต่อความเจ็บป่วยดังกล่าวอีกด้วย
หน้าที่ของ “นักกายภาพฟื้นฟูด้านการสื่อสาร”
ลักษณะงาน ปฎิบัติงานเกี่ยวกับการวินิจฉัยความผิดปกติของการสื่อความหมายทางภาษาและการพูด ตรวจคัดกรองหาข้อบ่งชี้ ประเมินสภาพความผิดปกติ ทดสอบความสามารถทางด้านภาษาและการพูดรวมถึงการกลืน แยกประเภทความผิดปกติต่างๆ บำบัดรักษา แก้ไขและฟื้นฟูสมรรถภาพได้ครอบคลุมทุกประเภทของความผิดปกติ เช่น การพูดไม่ได้ พูดไม่ชัด เสียงผิดปกติ ปากแหว่งเพดานโหว่ ประสาทหูพิการ ออทิสติก สติปัญญาอ่อน กลืนลำบาก กลืนผิดวิธี ผู้ป่วยที่ตัดกล่องเสียง ผู้ป่วยสมองพิการ เป็นต้น
โดยแก้ไขความบกพร่องที่เกิดขึ้นกับกระบวนการพูด ระบบภาษา การทำงานของอวัยวะในช่องปาก คอ หลอดอาหารช่วงต้น การปรับพฤติกรรม การเรียนรู้ อารมณ์ และการอยู่ร่วมกันในสังคมแนะนำแก่ผู้ปกครอง ญาติ ผู้ดูแล หรือผู้เกี่ยวข้องให้มีความเข้าใจ เกี่ยวกับความผิดปกติของผู้ป่วยและเรียนรู้วิธีการรักษาที่ถูกต้อง
4 วิธีง่ายๆ ช่วยผู้สูงวัยป่วย “โรคหลอดเลือดสมอง” ฝึกพูดและกลืน
1. ใช้คำพูดง่ายๆ สั้นๆ ชัดเจน ชวนคุยเรื่องต่างๆ
ทั้งนี้เพื่อกระตุ้นการออกเสียงของผู้ป่วย ควรช่วยพูดซ้ำ ๆ ขยายคำพูดของผู้ป่วย ต่อเติมในกรณีที่ผู้ป่วยพูดไม่ชัด พูดสั้นเกินไป ควรทำเป็นว่าคุณยอมรับ และเข้าใจในสิ่งที่เขาพูด ซึ่งจะทำให้ผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองมีความมั่นใจในการพูดคุย
2. ฝึกอย่างต่อเนื่อง ติดต่อกันเป็นระยะเวลา
3. ญาติ และผู้ใกล้ชิดต้องมีส่วนช่วยให้ผู้ป่วย “โรคหลอดเลือดสมอง” ฝึกพูด
4. อย่าให้บรรยากาศช่วงเวลาฝึกพูดเครียดจนเกินไป
อย่างไรก็ดี อรรถบำบัด เป็นวิธีฟื้นฟูที่อาจลองทำกิจกรรมสนุกสนาน สัปดาห์ละครั้ง และขณะทำกิจกรรมให้พยายามชวนพูดคุยกับเขาเกี่ยวกับสิ่งที่เขาเห็นและรู้สึก ในระหว่างการฝึกอาจเกิดจากการเหนื่อยล้าหรือ ฝึกมากเกินที่ผู้ป่วยจะรับได้ ให้ผู้ป่วยพักประมาณ 2 – 3 นาทีแล้วจึงฝึกต่อ ซึ่งญาติๆ ควรขอคำแนะนำจากนักกายภาพบำบัดหรือนักแก้ไขการพูด เพื่อทำการประเมิน และวางแผนการฝึกพูดร่วมกัน เพื่อรับโปรแกรมการฝึกพูดไปฝึกต่อที่บ้านได้อย่างเหมาะสมกับผู้ป่วย
บทความอื่นๆ ที่น่าสนใจ
บทความอื่นๆ
ผู้ป่วย อัลไซเมอร์ ไม่ยอมนอน ดูแลอย่างไรดี?
ปวดศีรษะจากกล้ามเนื้อเกร็งตัว ในผู้สูงอายุ อันตรายหรือไม่ รักษาอย่างไร?
5 ท่า บริหาร หัวใจ ผู้ สูงอายุ ช่วยให้ผู้สูงวัยหัวใจแข็งแรง