“การจัดท่าผู้ป่วยติดเตียง” นั้นเป็นสิ่งสำคัญเพราะนอกจากจะช่วยให้ผู้ป่วยสูงอายุรู้สึกสบายตัวแล้ว ยังช่วยลดป้องกันความผิดปกติของกล้ามเนื้อได้อีกด้วย เนื่องจากในผู้สูงวัยนั้นมักมีภาวะสูญเสียมวลกล้ามเนื้อ และอาการเกร็ง ที่ค่อนข้างส่งผลเสียให้กับร่างก่ยของพวกท่าน ดังนั้น หากผู้สูงอายุท่านใดที่เป็นผู้ป่วยติดเตียง บุตรหลานควรศึกษารายละเอียดการจัดท่านอนไว้เพื่อนำไปปรับใช้
“การจัดท่าผู้ป่วยติดเตียง” คืออะไร ทำไมจึงสำคัญต่อผู้สูงวัย?
การจัดท่านอนและท่านั่งให้กับผู้ป่วยติดเตียงเป็นสิ่งที่สำคัญ เนื่องจากจะช่วยป้องกันความผิดปกติของกล้ามเนื้อ ลดอาการเกร็ง ป้องกันข้อติดแข็ง อาการปวดและบวมของร่างกายข้างที่อ่อนแรง นอกจากนี้ยังช่วยลดการกดทับที่เส้นประสาท และลดการเกิดแผลกดทับซึ่งส่วนมากจะเกิดบริเวณก้นของผู้ป่วยติดเตียงอีกด้วย
ทำไม “การจัดท่านอน” จึงสำคัญ
อาการ “นอนติดเตียง” สามารถเกิดขึ้นได้กับผู้สูงอายุ หรือผู้ป่วยที่มีสุขภาพร่างกายอยู่ในภาวะเสื่อมโทรม จนต้องนอนอยู่บนเตียงอย่างเดียวตลอดเวลาไม่สามารถช่วยเหลือตนเองได้ บางรายอาจจะพอขยับร่างกายบางส่วนได้บ้างเคลื่อนไหวได้ หรือบางรายอาจไม่รู้สึกตัวเลย ซึ่งสาเหตุที่ทำให้ผู้สูงอายุ หรือผู้ป่วยมีอาการนอนติดเตียง มักเกิดจากโรค อุบัติเหตุ รวมถึงจากการผ่าตัดใหญ่ สิ่งที่ตามมาจากภาวะการนอนติดเตียง คือผลข้างเคียงที่นำพาไปสู่การเสียชีวิต เช่น การติดเชื้อในระบบทางเดินหายใจและระบบทางเดินปัสสาวะ เกิดแผลกดทับ การขาดอาหารอย่างรุนแรง เป็นต้น ดังนั้น การดูแลผู้สูงอายุที่นอนติดเตียง จึงจำเป็นต้องดูแลอย่างใกล้ชิดด้วยความรู้ และความเข้าใจที่ถูกต้อง
จุดประสงค์ของการจัดท่านอนให้กับผู้ป่วยติดเตียง
1.เพื่อให้ผู้ป่วยมีคุณภาพชีวิตดีที่สุด
ไม่มีแผลกดทับ ลดการติดเชื้อ ลดอาการข้อติด ไม่ขาดสารอาหาร มีความสะอาด การขับถ่ายถูกหลักอนามัย
2.ลดภาระของผู้ดูแลให้น้อยที่สุด
คือพยายามให้ผู้ป่วย หรือผู้สูงอายุร่วมมือกับผู้ดูแลในการขยับ หรือยกส่วนต่างๆ ของตัวผู้สูงอายุเอง
3.ลดภาระการนำผู้ป่วยส่งโรงพยาบาล
เพราะการเคลื่อนย้ายผู้ป่วยในแต่ละครั้ง มีเรื่องค่าใช้จ่ายรวมถึงมีอุปสรรคในการเคลื่อนย้าย
สิ่งที่ควรระวังเมื่อผู้สูงอายุเป็นผู้ป่วยติดเตียงอยู่ที่บ้าน
1.ความสะอาด
-
การชำระล้างร่างกาย
และการขับถ่าย เป็นปัจจัยสำคัญที่ผู้ดูแลไม่ควรละเลย โดยเฉพาะผู้ป่วยที่มีการใส่สายสวนปัสสาวะเข้าไปภายในร่างกาย เพราะเป็นการเพิ่มโอกาสการติดเชื้อได้ง่าย ดังนั้น ผู้ดูแลควรเปลี่ยนสายสวนปัสสาวะให้ผู้ป่วยเป็นประจำทุก 2 – 4 สัปดาห์ และทำความสะอาดสายด้วยน้ำสบู่อ่อนๆ ทุกครั้ง
-
การดูแลสุขภาพช่องปาก (oral hygiene)
มีส่วนสําคัญสําหรับการรักษาภาวะอาการกลืนลําบากซึ่งมักถูกมองข้าม การดูแลสุขภาพช่องปากจะช่วยลดการสะสมของแบคทีเรียในช่องปาก ช่วยลดความเสี่ยงของการเกิดปอดอักเสบจากการสําลัก
2.ภาวะกลืนลำบาก
สาเหตุของภาวะกลืนลําบากที่พบได้บ่อย คือความผิดปกติทางช่องปาก และคอหอยในผู้สูงอายุ คือโรคหลอดเลือดสมอง และภาวะสมองเสื่อม ซึ่งภาวะกลืนลำบาก มีความเสี่ยงต่อการลำลักในขณะรับประทานอาหาร อาจทำให้ปอดเกิดการอักเสบหรือติดเชื้อ
3.ภาวะสุขภาพจิต
ผู้สูงอายุ หรือผู้ป่วยติดเตียง นอกจากจะมีปัญหาเรื่องสุขภาพจากความเสื่อมถอยของร่างกายแล้ว ปัญหาด้านสภาพจิตใจก็เป็นอีกหนึ่งเรื่องที่ผู้ดูแลจำเป็นต้องเอาใจใส่ เนื่องจากผู้ป่วยแต่ละรายมีภาวะของโรคแตกต่างกัน แต่สิ่งที่คล้ายกัน คือความเบื่อหน่าย และความทุกข์ที่เกิดขึ้น ซึ่งผู้ดูแลสามารถหากิจกรรมต่างๆ มาทำร่วมกับผู้ป่วย
4.แผลกดทับจากการนอนนิ่งๆ เป็นเวลานาน
สาเหตุการเกิดแผลกดทับ คือการที่ผู้ป่วยนอนนานๆ บริเวณที่เป็นปุ่มกระดูกต่างๆ เหล่านี้จะขาดเลือดมาเลี้ยงที่ผิวหนัง จึงทำให้เซลล์บางตัวตายจนเป็นแผลไปเรื่อยๆ สามารถเกิดขึ้นได้หลายจุด เช่น ท้ายทอย สะบัก ศอก สะโพก กระดูกก้นกบ ส้นเท้า เป็นต้น
5 วิธี การจัดท่าให้กับผู้สูงอายุป่วยติดเตียงอย่างถูกต้อง
การจัดท่าผู้ป่วยบนเตียงควรจัดเปลี่ยนท่าทุก 2 ชั่วโมง เพราะภาวะแทรกซ้อนที่พบได้บ่อยในผู้ป่วยที่มีข้อจำกัดในการเคลื่อนไหว เช่น การเกิดแผลกดทับนั้น เสี่ยงต่อการติดเชื้อและอาจเป็นอันตรายร้ายแรงได้ การพลิกตัวผู้ป่วยอย่างช้าที่สุด ทุก ๆ 2 ชั่วโมง จึงเป็นเรื่องสำคัญนั่นเอง
1.ท่านอนหงาย
จัดให้ผู้ป่วยติดเตียงหน้าตรง วางแขนข้างอ่อนแรงบนหมอน โดยจัดท่าให้มืออยู่สูงกว่าศอก และศอกอยู่สูงกว่าไหล่ หากมีอาการกำมือเกร็งควรมีของให้กำในมือ เช่น ผ้าขนหนูม้วนเล็กหรือลูกบอลนิ่มขนาดเท่าอุ้มมือจับมาใส่ไว้ในมือเพื่อป้องกันการหดเกร็งของกล้ามเนื้อในท่ากำ ส่วนขาข้างอ่อนแรงควรมีหมอนหนุนใต้สะโพกเพื่อป้องกันขาแบะออกด้านข้าง ปรับเตียงให้สูงขึ้นไม่เกิน 60 องศา เพื่อป้องกันไม่ให้ผิวหนังบริเวณก้นกบดึงรั้งกันจนเกิดแผลกดทับ
2.ท่านอนตะแคงทับข้างอ่อนแรง
ให้ผู้ป่วยติดเตียงนอนตะแคงทั้งตัว แขนและสะบักข้างอ่อนแรงเหยียดมาด้านหน้าและอยู่ในท่าหงายมือ ขาข้างอ่อนแรงเหยียดข้อสะโพกตรง ขาข้างแข็งแรงให้วางบนหมอนงอสะโพกและเข่า โน้มมาด้านหน้า
3.ท่านอนตะแคงทับข้างแข็งแรง
ให้ผู้ป่วยติดเตียงนอนตะแคงทั้งตัว จัดไหล่ข้างอ่อนแรงงุ้มไปด้านหน้า ใช้หมอนรองแขนข้างอ่อนแรง นำหมอนรองขาข้างอ่อนแรงและจัดสะโพกงอเข่า นำเท้าไว้บนหมอนป้องกันข้อเท้าบิด
4.ท่านอนตะแคงทับข้างปกติ
ขยับให้หัวไหล่ข้าวที่อ่อนแรงยื่นไปข้างหน้าให้มากที่สุด โดยการดึงเบาๆที่กระดูกสะบัก ห้ามดึงที่ข้อมือ จากนั้นสอดหมอนไว้ที่หลังผู้ป่วย และใส่หมอนรองรับขาและแขนผู้ป่วย
5.จัดท่านั่งบนเตียง
ให้ผู้ป่วยอยู่ในท่าที่คอและศีรษะตรง หลังจากนั้นให้ใช้หมอนรองไหล่ ดันไหล่มาด้านหน้า แขนหมุนออก ใชหมอนรองและมือ แบมือ ใช้หมอนรองสะโพกตามความยาวของลำตัวให้สะโพกบิดมาข้างหน้า ขาหมุนเข้า
อย่างไรก็ดี สำหรับผู้สูงอายุป่วยติดเตียงที่ไม่สามารถช่วยเหลือตนเองได้เลย การปรับเปลี่ยนท่าทางของผู้ป่วยติดเตียงอย่างสม่ำเสมอช่วยป้องกันภาวะแทรกซ้อนต่างๆ ได้เป็นอย่างดี ไม่ว่าจะเป็นความผิดปกติที่อาจเกิดกับกล้ามเนื้อ แผลกดทับ แลัปอดติดเชื้อ ต่างๆ ดังนั้น บุตรหลานควรให้ความสำคัญกับการจัดท่าผู้ป่วยติดเตียงให้มากเพื่อคุณภาพชีวิตที่ดีของผู้สูงอายุ
บทความอื่นๆ
ผู้ป่วย อัลไซเมอร์ ไม่ยอมนอน ดูแลอย่างไรดี?
ปวดศีรษะจากกล้ามเนื้อเกร็งตัว ในผู้สูงอายุ อันตรายหรือไม่ รักษาอย่างไร?
5 ท่า บริหาร หัวใจ ผู้ สูงอายุ ช่วยให้ผู้สูงวัยหัวใจแข็งแรง