การใช้ยาในผู้สูงอายุ-ปัญหาการกินยาที่ไม่ควรปล่อยผ่าน

การใช้ยาในผู้สูงอายุ ถือเป็นเรื่องสำคัญที่บุตรหลานไม่ควรมองข้ามเป็นอย่างยิ่ง เนื่องจากผู้สูงวัยในบางครอบครัวนั้นมักมีปัญหาสุขภาพหลายด้าน ทำให้ได้รับยาหลายรายการ ดังนั้นจึงอาจมีความเสี่ยงที่จะได้รับยาเกินความจำเป็น อาจเกิดผลข้างเคียงหรืออันตรายจากการใช้ยานั่นเอง จึงเป็นเหตุผลที่ว่าทำไม ปัญหาเช่นนี้จึงมีความสำคัญเป็นอย่างมากที่ลูกหลานควรใส่ใจ

การใช้ยาในผู้สูงอายุ มีปัญหาอย่างไรบ้าง และใช้อย่างไรให้ปลอดภัย?

เมื่อต้องเริ่มเข้าสู่วัยผู้สูงอายุ พบว่าปัญหาสุขภาพก็มักเกิดตามมาทั้งการเจ็บป่วยที่บ่อยขึ้น รุนแรงมากขึ้น โรคประจำตัวมากขึ้น ทำให้หลีกเลี่ยงไม่ได้ที่จะต้องมีความจำเป็นในการใช้ยาหลายขนาน จนหลายครั้งผู้สูงอายุบางรายก็มีความกังวลใจ และเลี่ยงที่ไม่ใช้ยาเหล่านั้น เนื่องจากเกรงว่ายาซึ่งเป็นสารเคมีอย่างหนึ่ง หากได้รับเข้าไปมากหรือเป็นเวลานาน จะเกิดอันตรายต่อร่างกายได้มากกว่าประโยชน์ที่จะเกิดขึ้น

การใช้ยาสำหรับผู้สูงอายุ สำคัญอย่างไร?

การใช้ยาในผู้สูงอายุนั้นมีความละเอียดอ่อนมากกว่าในบุคคลทั่วไป เนื่องจากร่างกายมีการตอบสนองต่อยาที่เปลี่ยนแปลงไป กล่าวคือ ความสูงวัยทำให้ การดูดซึมยาลดลง ซึ่งอาจเป็นเพราะมีการไหลเวียนเลือดที่ทางเดินอาหารน้อยกว่าเดิม มีน้ำย่อยในทางเดินอาหารน้อยลง นอกจากนี้เมื่ออายุมากขึ้น สัดส่วนของเนื้อเยื่อไขมันจะเพิ่มขึ้น เป็นผลให้ยานอนหลับบางชนิดเช่น ไดอะซีแพม (diazepam) ซึ่งชอบจับกับเนื้อเยื่อไขมัน อยู่ในร่างกายนานขึ้น และมีฤทธิ์นานกว่าเดิม

ในส่วนของการกำจัดยาออกจากร่างกายนั้นพบว่า ผู้สูงอายุจะมีการเสื่อมถอยของอวัยวะต่างๆ ตับมีขนาดเล็กลง เลือดที่ไหลไปตับน้อยลง ปริมาณและความสามารถของเอนไซม์ในตับในการเปลี่ยนสภาพยาลดน้อยลง จำนวนหน่วยกรองในไตน้อยลง และเลือดที่มายังไตน้อยลง เป็นผลให้ยาถูกกำจัดออกทางตับและไต ได้น้อยลง และยามีระดับในเลือดสูงและอยู่นานกว่าในคนทั่วไป ดังนั้นการใช้ยาในผู้ป่วยสูงอายุ จึงต้องมีการปรับขนาดยาให้เหมาะสมตามสภาพร่างกายของแต่ละบุคคล ภายใต้การดูแลของแพทย์ และเภสัชกรเพื่อความปลอดภัยสูงสุด

สิ่งต้องระวังเกี่ยวกับการใช้ยาในผู้สูงอายุ

ผู้ป่วยสูงอายุ และผู้ดูแลควรหลีกเลี่ยงการซื้อยาสมุนไพร ยาหม้อ และยาลูกกลอนมารับประทานเอง เนื่องจากอาจมีผลเสียต่อร่างกาย โดยเฉพาะผู้สูงอายุที่มีปัญหาปวดข้อตามที่ต่างๆ ผู้ป่วยมักเข้าใจว่าปลอดภัยเพราะทำมาจากสมุนไพร แต่มักมีการผสมยาประเภทสเตียรอยด์ ทำให้หายปวดข้อได้จริงแต่มีผลเสียในระยะยาวมากมาย เช่น กระดูกพรุน ต่อมหมวกไตฝ่อ เบาหวาน และความดันโลหิตสูง และอย่าเก็บยาที่เหลือไว้รับประทานครั้งต่อไป เนื่องจากยาอาจหมดอายุหรืออาจไม่ใช้ยาตัวเดิม ไม่ควรหยุดยาเอง ซึ่งอาจเกิดจากผู้สูงอายุไม่ชอบประทานยา บางรายถึงขั้นปรับขนาดยาเองโดยที่ไม่ปรึกษาแพทย์ เพราะเห็นว่าอาการดีมากขึ้นแล้ว ส่งให้ผู้ป่วยไม่ได้รับยาอย่างต่อเนื่อง อีกทั้งยังมีกลุ่มผู้สูงอายุที่ไม่ได้รับประทานอย่างต่อเนื่อง เพราะเดินทางมาพบแพทย์ไม่สะดวก ซึ่งพบได้บ่อยโดยที่ญาติมาขอรับยาเดิมจากแพทย์ โดยไม่พาผู้ป่วยมารับการติดตาม บางรายกินยาชุดเดิมอยู่หลายปี จุดนี้เองที่สามารถส่งผลเสียต่อสุขภาพของผู้สูงอายุ ยาเหล่านี้จะสะสมจนเกิดเป็นพิษได้โดยไม่รู้ตัว

สาเหตุที่ทำให้พบอุบัติการณ์ของผลข้างเคียงจากยาเพิ่มขึ้นในผู้สูงอายุ

มีได้หลายปัจจัย ดังต่อไปนี้

• การได้ยาหลายๆ ชนิดในเวลาเดียวกัน

• การเปลี่ยนแปลงทางสรีรวิทยาจากความชรากับการกำจัดยาออกจากร่างกาย

• การเปลี่ยนแปลงทางสรีรวิทยาจากความชรากับการออกฤทธิ์ของยา

• พฤติกรรมของผู้ป่วยสูงอายุ

การลืมรับประทานยาส่งผลต่อการรักษาโรค ทำอย่างไรให้ผู้สูงอายุไม่ลืมรับประทานยา

กล่องใส่ยา

เช่น กล่องใส่ยาที่ระบุวันของสัปดาห์ ผู้สูงอายุที่มีการรับประทานยาหลายชนิดและมีความซับซ้อนอาจเลือกกล่องยาที่แยกเป็นมื้อละเอียดมากขึ้น

นาฬิกาปลุก

สามารถเลือกใช้นาฬิกาข้อมือหรือโทรศัพท์มือถือตั้งเวลาปลุกเตือนเมื่อถึงเวลารับประทานยา

แอปพลิเคชัน

สำหรับเตือนให้รับประทานยาในสมาร์ตโฟน สามารถดาวน์โหลดมาใช้ได้โดยไม่มีค่าใช้จ่าย