กายภาพบําบัด ผู้ป่วยกล้ามเนื้ออ่อนแรง ปัญหาเรื่องกล้ามเนื้ออ่อนแรงเป็นปัญหาที่มีมาอย่างยาวนานในผู้สูงอายุ เนื่องจากเมื่อชราลง สมรรถภาพในการทำงานของกล้ามเนื้อก็ลดลง อีกทั้งในบางกรณี ผู้สูงอายุอยู่ในภาวะผู้ป่วยติดเตียง ก็จะยิ่งทำให้อาการกล้ามเนื้ออ่อนแรงเช่นนี้เกิดได้ง่ายขึ้นอีก ดังนั้น เมื่อบุตรหลานต้องคอยดูแลพวกท่านที่บ้าน ก็ควรมีท่ากายบริหารไว้เพื่อให้ผู้สูงอายุได้ขยับร่างกายเพื่อป้องกันอาการแขนขาอ่อนแรงไม่ให้เกิดขึ้นกับพวกท่านนั่นเอง
กายภาพบําบัด ผู้ป่วยกล้ามเนื้ออ่อนแรง ในผู้สูงอายุ ยิ่งฟื้นฟูยิ่งแข็งแรงขึ้น
ขาอ่อนแรงเป็นอาการที่พบได้บ่อยในผู้ป่วยทุกเพศทุกวัย เช่น ขาอ่อนแรงในเด็กที่มีผลมาจากพัฒนาการของสมอง ขาอ่อนแรงในวัยกลางคน เนื่องจากมีภาวะหมอนรองกระดูกกดทับเส้นประสาท หรือมีภาวะหลอดเลือดสมอง ที่ส่งผลให้เกิดอาการอ่อนแรงของร่างกาย นอกจากนี้ในผู้สูงอายุที่มีการเคลื่อนไหวน้อยลง กล้ามเนื้อฝ่อลีบลง ก็มักจะพบการอ่อนแรงของกล้ามเนื้อขาร่วมด้วยเช่นกัน
อย่างไรก็ตาม การกายภาพบำบัดขาอ่อนแรงสามารถฟื้นฟูกล้ามเนื้อขา ทำให้ผู้ป่วยขาอ่อนแรงจากเกือบทุกสาเหตุสามารถกลับมาทำกิจวัตรประจำวันได้เหมือนหรือใกล้เคียงปกติที่สุด
สาเหตุของขาอ่อนแรงมีอะไรบ้าง?
ขาอ่อนแรงเป็นอาการแสดงที่สำคัญของโรค หรือความผิดปกติของการทำงานของร่างกายหลายส่วน ซึ่งแบ่งได้เป็น 2 กลุ่มใหญ่ๆ ดังนี้
ขาอ่อนแรงจากระบบประสาท (Nervous system)
จะรวมความผิดปกติของสมอง ไขสันหลัง และเส้นประสาท ซึ่งทำหน้าที่สั่งการให้กล้ามเนื้อเกิดการเคลื่อนไหว เช่น การอ่อนแรงจากโรคหลอดเลือดสมอง การอ่อนแรงจากเส้นประสาทถูกกดทับหรือได้รับบาดเจ็บ
ขาอ่อนแรงจากระบบกล้ามเนื้อ (Muscular system)
เป็นความผิดปกติที่เกิดขึ้นโดยตรงกับกล้ามเนื้อบริเวณขาเอง ซึ่งอาจจะเกิดการอ่อนแรงเพียงมัดเดียว แต่กล้ามเนื้อนั้นมีความสำคัญต่อการเคลื่อนไหว หรือเกิดได้ที่กล้ามเนื้อหลายๆ มัดพร้อมกันก็ได้ เช่น กรณีการฝ่อลีบจากการไม่ได้ใช้งาน (Disuse atrophy)
ลักษณะอาการโรคกล้ามเนื้ออ่อนแรง
อาการที่เกิดขึ้นจะมีลักษณะดังนี้
- แขน ขาไม่มีแรง ยกแขนไม่ขึ้น เดินสะดุด เคลื่อนไหวร่างกายลำบาก
- มีอาการสำลักบ่อย กลืนลำบาก ลิ้นอ่อนแรง หายใจไม่คล่อง พูดไม่ชัด ออกเสียงไม่ได้
- หนังตาตก มองไม่ชัด เห็นภาพซ้อน
- กล้ามเนื้อบางส่วนกระตุกหรือเป็นตะคริว โดยเฉพาะบริเวณมือและเท้า
- ในบางรายโรคกล้ามเนื้ออ่อนแรงทำหายใจตื้น หายใจลำบาก ที่เป็นสาเหตุให้เสียชีวิตได้
5 ท่า กายภาพบําบัด ผู้ป่วยกล้ามเนื้ออ่อนแรง ในผู้สูงอายุ
ท่าที่ 1 ท่ายกแขนขึ้นตรง
นอนหงายแขนชิดลำตัว จากนั้นยกแขนขึ้นข้างหน้าช้าๆ จนถึงจุดที่ตึงหรือจนแขนชิดหู จากนั้นหุบกลับสู่ตำแหน่งเดิมช้าๆ
ท่าที่ 2 ท่ายกแขนทางด้านข้าง
นอนหงายแขนชิดลำตัว จากนั้นกางแขนออกทางด้านข้างจนถึงชุดที่ตึง ช่วงที่แขนเลยหัวไหล่ให้หมุนปลายแขนให้นิ้วโป้งชี้ขึ้นแล้วยกแขนจนถึงจุดที่ตึงหรือจนแนบชิดหู จากนั้นหุบเข้าตำแหน่งเดิม
ท่าที่ 3 ท่าชูแขนขึ้นเพดาน
งอศอกขึ้น แขนชิดลำตัว จากนั้นชูแขนขึ้นพยายามแตะเพดาน แล้วหุบเข้าตำแหน่งเดิม
ท่าที่ 4 ท่างอ-เหยียดศอก
แขนเหยียดสุดแล้วจึงงอศอกขึ้นมา พยายามให้ถึงหัวไหล่ตนเอง ทำข้างละ 10 ครั้ง วันละ 1-2 รอบ ข้างที่อ่อนแรงควรมีคนประคองบริเวณข้อศอกและข้อมือดังรูป
ท่าที่ 5 ท่าหมุนแขนคว่ำหงายมือ
นอนหงายแขนชิดลำตัว งอข้อศอกขึ้น จากนั้นหมุนปลายแขนให้มือหงาย
แนวทางปฏิบัติสำหรับผู้ป่วยสูงวัยในโรคกล้ามเนื้ออ่อนแรง
- พักผ่อนให้มาก เพื่อลดการเกิดอาการกล้ามเนื้ออ่อนแรง
- หลีกเลี่ยงความร้อนและความเครียด เพราะอาจทำให้อาการกล้ามเนื้ออ่อนแรงแย่ลงได้
- ติดตั้งราวจับสำหรับผู้ป่วย เช่น ในห้องน้ำ รวมถึงเก็บกวาดบ้านเพื่อป้องกันผู้ป่วยสะดุด
- เลือกใช้เครื่องใช้ไฟฟ้าแทนการออกแรงเอง เพื่อป้องกันอาการเหนื่อยในผู้ป่วย เช่น แปรงสีฟันไฟฟ้า
- รับประทานอาหารที่อ่อนนุ่มและไม่ต้องเคี้ยวมาก แบ่งมื้ออาหารเป็นหลายๆ มื้อ และเพลิดเพลินกับการรับประทานและการเคี้ยวในช่วงที่กล้ามเนื้อมีความแข็งแรง
- ปรึกษาแพทย์เกี่ยวกับการใช้ผ้าปิดตาในผู้ป่วยที่เห็นภาพซ้อน เพิ่มประสิทธิภาพในกระทำกิจกรรมต่าง ๆ เช่น เขียนหรืออ่านหนังสือ ดูโทรทัศน์ และเพื่อลดการเกิดภาพซ้อน
อย่างไรก็ดี อาการกล้ามเนื้ออ่อนแรงเป็นอาการที่พบได้บ่อย การหมั่นสังเกตผู้สูงอายุจะช่วยทำให้เข้ารับคำปรึกษาจากผู้เชี่ยวชาญและเข้าสู่กระบวนการฟื้นฟูได้เร็วยิ่งขึ้น ซึ่งมักจะให้ผลการรักษาที่น่าพอใจกว่า เนื่องจากผู้สูงวัยบางรายอาจจะมีการอ่อนแรงชัดเจนขณะเดิน แต่บางรายอาจจะมีอาการอ่อนแรงขณะเดินขึ้นลงบันไดเท่านั้น นอกจากนี้การอ่อนแรงแบบเฉียบพลันภายใน 1-2 วันยังเป็นอาการแสดงของโรคหลอดเลือดสมองได้ หากมีอาการผิดปกติ ผู้ป่วยควรเข้ารับการตรวจอย่างละเอียดทันที
บทความอื่นๆ ที่น่าสนใจ
บทความอื่นๆ
ผู้ป่วย อัลไซเมอร์ ไม่ยอมนอน ดูแลอย่างไรดี?
ปวดศีรษะจากกล้ามเนื้อเกร็งตัว ในผู้สูงอายุ อันตรายหรือไม่ รักษาอย่างไร?
5 ท่า บริหาร หัวใจ ผู้ สูงอายุ ช่วยให้ผู้สูงวัยหัวใจแข็งแรง